1010110001100110 (30 10 2020)

Ik zag en hoorde hem voor het eerst spelen in 1973. De Duitse televisie zond het concert van zijn Amerikaanse combo uit in het kader van de Berliner Jazz Tage. Het combo bestond overwegend uit musici met wie hij het album Expectations had opgenomen voor CBS. Muziek met verrassende wendingen en imposante arrangementen.

Enige tijd later hoorde ik opnames van zijn soloconcerten in Bremen en Bregenz. Daarin bewoog Jarrett zich als improviserend musicus door alle eeuwen van de muziekgeschiedenis: van Bach tot gospel en free jazz.

En na verloop van tijd liet Jarrett zich met zijn Europese combo weer van een heel ander kant horen op de live opname Nude Ants.   Daarop is één van de (voor mij) meest gedurfde jazz improvisaties te horen: van een simpel gestructureerd thema tot een extatische climax met rochelende saxofoon, en een stuwende piano in combinatie met de ritmesectie.

Ik heb twee concerten van Keith Jarrett bezocht.

◀ Op 10 mei 1975 in Tivoli Utrecht speelde zijn Amerikaanse kwartet. Met Charlie Haden op bas in een prachtige improvisatie die de overige musici de Survivor's Suite in leidde.

(- fragment -)

Op 23 oktober 1983 speelde Jarrett solo in het Concertgebouw Amsterdam. Er is een geluidsopname (van matige kwaliteit) beschikbaar. Het concert werd bij de tweede toegift abrupt afgebroken toen een of andere malloot in het publiek een riedeltje op zijn mondharmonica speelde... Jarrett stond op, verliet het podium en kwam niet meer terug! ▶

Keith Jarret heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een a-typische jazzmusicus. Hij zocht steeds minder het gebruikelijke 'up tempo' met versnelling, climax en variatie op een vast schema, maar ging als het ware de andere kant op. Hij vertraagde en zocht binnen het vaste accoordenschema met bekende harmonieën naar 'verborgen' muziek: tussen de noten werd een wereld van nog niet gehoorde maar wel aanwezige muziek blootgelegd. Je zou het kunnen vergelijken met een microscoop. Daarmee zoom je in op de kleine ruimte en zie je elementen die je in eerste instantie zijn ontgaan.

Een mooi voorbeeld daarvan vind ik zijn versies van standards als 'Somewhere over the rainbow' en 'Danny Boy'. Hiernaast zijn versie van 'Somewhere over the rainbow'. (In groter scherm: ▲)

Hier dezelfde uitvoering met daaraan het notenbeeld en accoordenschema toegevoegd.

En als toegift: Jarrett's arrangement in 2018 gespeeld door Lucas Jussen tijdens het Prinsengrachtconcert 2018. Beide uitvoeringen maken inzichtelijk en hoorbaar waar de verschillen tussen een klassiek geschoold pianist en een jazzpianist liggen.

In zijn soloconcerten bracht Jarrett in de loop der jaren een opbouw van experimenteel moderne impovisatietechniek (begin), via gestructureerder jazzschema's (midden) naar jazz standards aan het einde (afsluiting en toegift).

Klassiek - Solo

Keith Jarrett heeft niet alleen veel jazzconcerten voor piano gegeven, maar ook het reportoire van de piano verkend. En dat betekent vanaf de basis van Das wohltemperierte Klavier van J.S. Bach waarbij alle 24 soonsoorten de revue passeren tot aan de 24 Préludes en Fugues van de twintigste eeuwse componist Dmitri Shostakovich.

Let op hoe Shostakovich zich in de traditie van Bach nestelt door de eerste prélude rechtstreeks naar Bach te verwijzen.

Andere grote componisten hebben zich schatplichtig getoond aan J.S Bach door ook een reeks van 24 préludes (en fuga's) te schrijven die alle toonsoorten doorlopen: Frédéric Chopin, Claude Debussy. En grote pianisten hebben zich in die traditie geschaard door deze grootse composities uit te voeren, zoals de eigenzinnige Glenn Gould.

Standards - Trio

Met zijn trio (Gary Peacock op bas en Jack DeJohnette op drums) heeft Jarrett composities uit het American Songbook en jazz standards op geheel eigen wijze vertolkt.

Ook bij deze standards bracht hij typische elementen uit de klassieke muziek in en kon hij even later overstappen op de jazz swing.

Modern